مقدمه
1- مقدمه
ارزیابی عملکرد بنادر و یا ارزیابی کلی از آنها معمولاً در محیط های رقابتی مرسوم است. وجود گزینه های گوناگون برای شرکتهای مختلفکشتیرانی به عنوان یکی از مهمترین مشتریان بنادر و همچنین فرستندگان و گیرندگان کالا، ارزیابی عملکرد بنادر را امری ضروری جلوه میدهد. مدیران بنادر نیز با استفاده از روش های علمی ارزیابی میتوانند در تعیین نقاط ضعف و قوت بنادر و تقویت و از بین بردن آنها، بسیار موفقتر عمل کنند. رتبه بندی بنادر و تعیین جایگاه بنادر از دیدگاههای مختلف، هر چند با شرایط رقابت یکسان نباشند در شناخت نقاط ضعف و قوت بنادر بسیار مؤثر است. با توجه به اینکه بنادر از جمله سازمانهایی هستند که در موارد گوناگون عملیاتی، مشتری مداری، مالی و غیره قابل ارزیابی هستند و عوامل و شاخصهای بسیار گوناگونی در ارزیابی آنها دخیل هستند، استفاده از روشهای تصمیم گیری و ارزیابی چند معیاره یکی از مناسبترین راههای ممکن بنظر میرسد.
با توجه به ضرورت وجود یک روش ارزیابی مناسب و علمی برای ارزیابی عملکرد بنادر توسط مدیران و سازمانهایی مانند سازمان بنادر و دریانوردی، که وظیفهی برنامه ریزی، نظارت و ادارهی بنادر در سطوح مختلف را بر عهده دارد، رقابتی نبودن بنادر در ایران هرگز نمیتواند مانع استفاده از روشهای تصمیمگیری چند معیاره برای ارزیابی آنها گردد. هر چند با نگاهی به سوابق تحقیقات انجام شده در این زمینه، واضح است که بنادری که در محیط رقابتی قرار دارند بیشتر با این نوع روشها از قبیل تحلیل سلسله مراتبی (AHP)[1] مورد ارزیابی و مقایسه قرار میگیرند. در نظر گرفتن معیارهای خاص و محدود مسلماً ارزیابی صحیحی از عملکرد کلی بنادر را بدست نمیدهد. برای مثال بررسی بنادر تنها از نظر مالی که شامل مواردی چون سوددهی بنادر، توانایی در پرداخت بدهی و یا بازگشت سرمایهی آنها میشود، هرگز نمیتواند بیانگر عملکرد کلی بنادر باشد. عوامل بسیار متعدد دیگری نیز در ارزیابی بنادر دخیل هستند که بررسی تأثیر همهی عوامل، ارزیاب را به استفاده از روشهای چند معیاره ترغیب مینماید.
Tongzon(2005) فاکتورهای تأثیر گذار در انتخاب بنادر جنوب شرقی آسیا که در مناطق صنعتی مالزی، سنگاپور و تایلند قرار دارندرا تعداد و تناوب مراجعات کشتی به بندر، بهره وری بنادر، زیرساختهای مناسب، موقعیت بندر، هزینه های بندر، پاسخ سریع بندر به نیازهای مشتریان و سابقهی بندر در خسارات وارده به کالاها معرفی میکند.Suو دیگران (2003) برای درک جایگاه رقابتی بنادر و ارزیابی آنها مقایسهی بنادر با بنادر دیگر به عنوان بنادر رقیب را پیشنهاد کردهاند. آنها در تحقیق خود از ابزار مدیریتی Balanced Scorecardکه سیستمی مناسب و پرکاربرد برای ارزیابی عملکرد یک مجموعه است، استفاده کردهاند.
Song و Yeo (2004) بنادر کانتینری چین را مورد ارزیابی و مقایسه قرار دادهاند. آنها بنادر کانتینری چین را از نظر رقابتی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی و با تعریف فاکتورهای تأثیرگذار در رقابت بنادر مورد ارزیابی قرار دادهاند.
Tai و Hwang (2005) در تحقیق خود چهار بندر کائوشینگ از تایوان و شانگهای، یانتیان و هنگکنگ از چین را با توجه به فاکتورهای مهم و اطلاعات و دادههای آماری موجود، با استفاده از تئوری GrayDecisionمورد ارزیابی قرار داده اند. نهایتاً بندر هنگکنگ در رده بندی انجام شده رتبهی اول را به خود اختصاص داده است و بندر کائوشینگ جایگاه دوم را دارد.
Guy و Urly (2006) بنادر مونترال و نیویورک، واقع در شمال شرقی آمریکای شمالی را به عنوان دو گزینهی قابل انتخاب توسط خطوط کشتیرانی مورد بررسی قرار دادهاند. پس از اعمال تکنیک سلسله مراتبی، بندر پیشنهادی به کشتیها بندر نیویورک معرفی شده است. پیشنهاداتی نیز برای بندر مونترال جهت رقابت با رقیب خود و بهبود عملکرد آن ارائه گردیده است.
معیارهای ارزیابی عملکرد بنادر
با توجه به مطالعات انجام شده در ادبیات تحقیق این موضوع و انجام مصاحبههای حضوری با افراد متخصص امر اعم از مدیران بنادر جنوبی ایران، پرسنل مجرب شرکتهای کشتیرانی و اشخاص آکادمیک فاکتورهای ارزیابی زیر برای رتبه بندی و ارزیابی عملکرد بنادر در این تحقیق، به عنوان شاخصهای اصلی در نظر گرفته شده اند.
CS: دیدگاه رضایت مشتریان (CustomerSatisfaction) که شامل زیرشاخصههای زیر میشود.
· CR: توانایی بندر در ایجاد انگیزه و حفظ مشتریان (CustomerRetention).
· PC: هزینههای بندر (PortCharges).
· A&I: خدمات اداری و اطلاع رسانی بندر (Administration&InformationService).
· SD: مناسب بودن اسکلهها و داشتن عمق آب مناسب (SuitableDraft).
IP: دیدگاه عملکرد درونی (InternalPerformance) بندر که شامل زیر شاخصههای زیر میشود.
· SA: فعالیت و مساحت انبارها (StoreArea).
· L&D: آمار تخلیه و بارگیری (Loading&Discharging).
· T: زمان حضور کشتی در بندر (Waiting&ServiceTime).
PR: دیدگاه ارتباطات بندر (PortRelations) که شامل دو زیرشاخصهی زیر میشود.
· CC: ارتباط بندر با شهر بندر (Port-CityConnections).
· CN: شبکه راههای ارتباطی با شهرهای مهم اطراف (ConnectionNetwork).
[1]Analytic Hierarchy Process
